Υπάρχουν μικρά παιδιά που μπορούν να διαβάσουν εξαιρετικά καλά για την ηλικία τους! Τα παιδάκια αυτά μπορεί να είναι είτε πολύ ταλαντούχα, είτε όμως να έχουν κάποια μαθησιακή διαταραχή, όπως η υπερλεξία.

Τι είναι η υπερλεξία

Η υπερλεξία έχει ως χαρακτηριστικό την ικανότητα ενός παιδιού να διαβάζει από πολύ μικρή ηλικία  ενώ συνοδεύεται από δυσκολίες στην κατανόηση του προφορικού λόγου και στις επικοινωνιακές δεξιότητες. Τα παιδιά με υπερλεξία έχουν πολύ πιο προχωρημένο επίπεδο ανάγνωσης από τα παιδιά της ηλικίας τους.  Υπάρχουν παιδιά που, σε ηλικία δύο ετών, είναι ήδη σε θέση να αρχίσουν να διαβάζουν λέξεις και από 3 ετών προτάσεις. Ωστόσο, ορισμένα ενδέχεται να αναπτύξουν ικανότητα ανάγνωσης ή αποκωδικοποίησης στις ηλικίες 4 ή 5 ετών και αυτό μπορεί να διαγνωστεί με υπερλεξία.

Η διαφορά με τα παιδιά που τυχαίνει απλά να είναι ταλαντούχα στο διάβασμα, είναι ότι τα παιδιά που έχουν υπερλεξία τείνουν να έχουν δυσκολίες στην κατανόηση ή τη χρήση της προφορικής γλώσσας και ομιλία και επικοινωνιακές δεξιότητες πολύ κατώτερες από το μέσο παιδί της ηλικίας τους.

Τα παιδιά με υπερλεξία δεν μαθαίνουν να μιλούν ακολουθώντας τη φυσική διαδικασία όπως τα άλλα παιδιά (μαθαίνοντας ήχους, λέξεις ή προτάσεις). Απομνημονεύουν φράσεις, προτάσεις ή ολόκληρες συνομιλίες που ακούν στην καθημερινή ζωή ή στην τηλεόραση ή που διαβάζουν σε βιβλία.  Προκειμένου να δημιουργήσουν προτάσεις, αυτά τα παιδιά τεμαχίζουν όσα έχουν ήδη απομνημονεύσει και τα συνθέτουν για να εκφραστούν.

Τείνουν να έχουν εξαιρετικές ικανότητες οπτικής και ακουστικής μνήμης, πράγμα που σημαίνει ότι είναι σε θέση να ανακαλούν με ευκολία ό,τι βλέπουν και ακούν. Μπορεί να έχουν ηχολαλία (επανάληψη λέξεων ή φάσεων χωρίς να καταλαβαίνουν τι σημαίνουν). Με αυτή τη δυσκολία στην ομιλία, εμφανίζουν προβλήματα επικοινωνίας και τάση να μην ξεκινούν αυθόρμητα φράσεις ή συνομιλίες.

Επομένως η υπερλεξία είναι ένα σύνδρομο που το χαρακτηρίζει πρώιμη ικανότητα του παιδιού να διαβάζει, παράλληλα με σημαντική δυσκολία στην κατανόηση και χρήση του προφορικού λόγου και με προβλήματα στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Τα παιδιά με υπερλεξία μπορούν επίσης να έχουν άλλες διαταραχές ή παθήσεις, όπως δυσλειτουργία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ), κινητική δυσπραξία, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθλιψη και /ή διαταραχή κατάσχεσης, μεταξύ άλλων.

Τα συμπτώματα της υπερλεξίας είναι στενά συνδεδεμένα με αυτά του φάσματος του αυτισμού. Αρκετοί ειδικοί θεωρούν ότι είναι μια διαταραχή που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού ενώ άλλοι αμφισβητούν αυτή την εκδοχή και θεωρούν ότι είναι μια εντελώς διαφορετική διαταραχή ή μπορεί να συνυπάρχει με τον αυτισμό. Ωστόσο, παρόλο που ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των παιδιών με υπερλεξία ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, ένα αρκετά μικρό ποσοστό παιδιών με αυτισμό φαίνεται να έχουν υπερλεξία.

Τύποι υπερλεξίας

Ο ψυχίατρος Δρ. Darold Treffert χωρίζει την υπερλεξία σε τρεις τύπους:

(α) Νευρολογική υπερλεξία – παιδιά που διαβάζουν από πολύ νωρίς

(β) Παιδιά που διαβάζουν από πολύ νωρίς και βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού

(γ) Παιδιά που διαβάζουν από πολύ νωρίς και δεν είναι στο φάσμα του αυτισμού αλλά έχουν πολλά χαρακτηριστικά του αυτισμού τα οποία εξασθενίζουν καθώς το παιδί μεγαλώνει.

Συμπτώματα υπερλεξίας

Είναι συνήθως δύσκολο για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να αναγνωρίσουν τη διαφορά μεταξύ ενός ταλαντούχου αναγνώστη, ενός παιδιού με υπερλεξία και ενός παιδιού υπερλεξία που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού.

Όπως συμβαίνει με όλες οι διαταραχές, υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά συμπτώματα που μας επιτρέπουν να υποψιαστούμε ότι ένα παιδί μπορεί να έχει υπερλεξία:

• Αναπτυξιακή διαταραχή: Τα παιδιά με υπερλεξία είναι πολύ πιθανό να έχουν κάποια αναπτυξιακή διαταραχή, όπως αυτές που επηρεάζουν την ομιλία ή την επικοινωνία με άλλα παιδιά της ηλικίας τους-δυσκολίες στις κοινωνικές δεξιότητες (έναρξη συνομιλιών, διεξαγωγή συνομιλιών, κ.λπ.) ενώ είναι πιθανό να έχουν και συμπεριφορικά προβλήματα.

• Κατανόηση σε μικρότερο επίπεδο από το φυσιολογικό: Παρόλο που τα παιδιά με υπερλεξία έχουν εξαιρετικές ικανότητες στην ανάγνωση, πάσχουν στην κατανόηση και τις ικανότητες εκμάθησης. Δυσκολία στην απάντηση ερωτήσεων σχετικά με: ποιος, τι, πού, πότε και γιατί.

• Ικανότητα πρώιμης ανάγνωσης σε σύγκριση με άλλα παιδιά της ηλικίας του: Τα παιδιά με υπερλεξία μαθαίνουν να διαβάζουν πολύ γρήγορα και μπορεί να είναι και αυτοδίδακτα, επαναλαμβάνοντας συνέχεια λέξεις που βλέπουν ή ακούν. Έχουν εξαιρετικές μνημονικές δεξιότητες και είναι οπτικοί μαθητές.

• Αγάπη για τα βιβλία: Τα παιδιά με υπερλεξία αγαπούν τα βιβλία (και γενικά υλικό το οποίο μπορούν να διαβάσουν), περισσότερο από άλλα παιχνίδια. Συχνά λένε φωναχτά την ορθογραφία μιας λέξης ή τους αρέσει να την γράφουν στον αέρα με τα δάχτυλά τους. Συνήθως τα παιδιά αυτά αγαπούν τις λέξεις και τα γράμματα, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις παιδιών που τους αρέσουν και οι αριθμοί.

• Δυσκολία κατανόησης και χρήσης προφορικού λόγου: Έχουν δυσκολία στην επεξεργασία όσων έχουν λεχθεί προφορικά αλλά και στην ομιλία.

• Ανασφάλεια, άγχος και αγωνία στις μεταβάσεις ή σε αλλαγές ρουτίνας: Δεν είναι ανοιχτά σε αλλαγές, προτιμούν να επαναλαμβάνουν συνέχεια την ίδια δραστηριότητα.

Υπερλεξία και αυτισμός

Μερικές φορές η υπερλεξία μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα του αυτισμού. Εάν το παιδί έχει υπερλεξία και αυτισμό, τότε πιθανότατα να έχει πρόβλημα κοινωνικοποίησης και να συμπεριφέρεται με τον κατάλληλο τρόπο. Μπορεί επίσης να παρουσιάζει επίσης και άλλα χαρακτηριστικά του αυτισμού, όπως για παράδειγμα:

·         Αυτο-διεγερτική συμπεριφορά

·         Τελετουργική συμπεριφορά

·         Κυριολεκτικές ή συγκεκριμένες σκέψεις

·         Δυσκολία κατανόησης αφηρημένων εννοιών

·         Κανονική ανάπτυξη έως 18-24 μήνες και μετά, αρχίζει η παλινδρόμηση

·         Διαρκής ανάγκη να διατηρούνται οι ρουτίνες

·         Εάν οι ρουτίνες δεν ακολουθούνται, παρουσιάζει περιόδους ακραίου άγχους

·         Δυσκολία μετάβασης από τη μία δραστηριότητα στην άλλη

·         Ευαισθησία στους ήχους, στις μυρωδιές ή στην αφή

·         Ασυνήθιστοι φόβοι

·         Επιλεκτική ακρόαση (μπορεί κατά διαστήματα το παιδί να φαίνεται κωφό)

Εάν το παιδί σας έμαθε να διαβάζει νωρίς, έχει υπερλεξία;

Όλα τα παιδιά που μαθαίνουν να διαβάζουν πριν από τους συνομηλίκους τους δεν χρειάζεται να είναι υπερλεκτικά. Μερικά από αυτά είναι προικισμένα ... αν και αυτό το χαρακτηριστικό δεν αναγνωρίζεται πάντα. Οι Silberman και Silberman, οι οποίοι χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά τον όρο στο άρθρο τους το 1967 «Υπερλεξία: ειδικές ικανότητες αναγνώρισης λέξεων σε μικρά παιδιά», περιέγραψαν μια συνέχεια της ικανότητας ανάγνωσης σε παιδιά με αναπηρία: Όπως η δυσλεξία στο ένα άκρο, τα παιδιά χωρίς προβλήματα ανάγνωσης στη μέση, και στο άλλο άκρο, τα παιδιά που «Είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τις λέξεις μηχανικά σε υψηλότερο επίπεδο μάθησης από αυτό που υποδεικνύεται από τις πνευματικές τους δυνατότητες».

Το πρόβλημα με αυτήν την ανάλυση της υπερλεξίας είναι ότι δεν λαμβάνει υπόψη τους ταλαντούχους αναγνώστες, παρόλο που τους περιλαμβάνει στην περιγραφή ενός τύπου υπερλεξίας. Είναι απλώς ένας άλλος τρόπος με τον οποίο η χαρισματική συμπεριφορά «παθολογείται». Αυτό σημαίνει ότι με αυτήν την ανάλυση βλέπουμε ένα πρόβλημα εκεί όπου δεν υπάρχει πραγματικό πρόβλημα.

Διάγνωση και θεραπευτικές προσεγγίσεις

Αν το παιδί σας άρχισε να διαβάζει πολύ νωρίς, ίσως μετά την ανάγνωση αυτού του άρθρου να έχετε αμφιβολίες και να θέλετε να μάθετε το συντομότερο δυνατόν εάν έχει υπερλεξία, πώς να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί άμεσα.

Η υπερλεξία είναι μια πολυδιάστατη διαταραχή, η οποία συνήθως συνοδεύει αναπτυξιακές διαταραχές και αυτισμό. Η πρόωρη ανάγνωση από μόνη της δεν είναι ένδειξή της. Ενώ τα παιδιά με υπερλεξία γοητεύονται από λέξεις και γράμματα και μαθαίνουν να διαβάζουν χωρίς οδηγίες σε πολύ μικρή ηλικία, η ικανότητα κατανόησης συνήθως δεν συνάδει με την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν λέξεις. Επίσης τα παιδιά αυτά έχουν προβλήματα με τον προφορικό λόγο. Συχνά δεν μπορούν να βάλουν λέξεις μαζί για να εκφράσουν τις ιδέες τους ή να κατανοήσουν τα λεγόμενα των άλλων.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος διάγνωσης της υπερλεξίας αυτής καθεαυτής. Αξιολογούνται τα συμπτώματα και οι διαταραχές που μπορεί να εμφανίσει το παιδί όπως μεγαλώνει. Μπορεί να χρειαστεί να κάνει κάποια τεστ για να μπορέσει ο παιδίατρος να αξιολογήσει πιο εύκολα την κατάσταση του παιδιού.

Αν έχετε την υποψία ότι το παιδί σας μπορεί να έχει υπερλεξία, είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε με τον παιδίατρό σας όσο το δυνατόν συντομότερα, ώστε να αρχίσει η παρακολούθηση του παιδιού. Όσο πιο σύντομα γίνει η διάγνωση τόσο πιο εύκολα και γρήγορα θα μπορέσει και το περιβάλλον του παιδιού να προσαρμοστεί στις ανάγκες του. Ωστόσο παραμένει πάντα η πιθανότητα το παιδί σας να είναι απλά εξαιρετικά ταλαντούχο στην ανάγνωση από μία πολύ μικρή ηλικία.

Εάν απαιτεί θεραπεία, τα παιδιά με υπερλεξία έχουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων. Η θεραπεία θα εξαρτηθεί από τη σοβαρότητα της γνωστικής και γλωσσικής ικανότητάς του, ή /και της κοινωνικής διαταραχής που σχετίζεται με την υπερλεξία. Η θεραπεία θα περιλαμβάνει τη χρήση των δυνατοτήτων του παιδιού. Για παράδειγμα, θα χρησιμοποιηθούν οι δεξιότητες μνήμης ως βάση για την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων. Επομένως, η εκμάθηση της γλώσσας μπορεί να υποστηρίζεται από γραπτό λόγο και μόλις το παιδί αρχίσει να καταλαβαίνει τον προφορικό λόγο, ο γραπτός λόγος να χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά. Άλλοι τομείς αδυναμίας, όπως οι κοινωνικές δεξιότητες, θα πρέπει επίσης να διδαχθούν και να εξασκηθούν.

Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις που ακολουθούνται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η εργοθεραπεία, η λογοθεραπεία και η εφαρμοσμένη συμπεριφορική ανάλυση που βασίζεται στο παιχνίδι, μεταξύ άλλων. Βρείτε την κατάλληλη ομάδα θεραπευτών που θα σας εμπνεύσει εμπιστοσύνη, αλλά που θα εμπνεύσει και εμπιστοσύνη στο ίδιο το παιδί, ώστε να νιώσει ασφάλεια και να ανέβει η αυτοπεποίθησή του.

Εάν το παιδί σας έχει συμπτώματα υπερλεξίας, επισκεφθείτε τον παιδίατρό σας για αξιολόγηση. Ωστόσο, εάν το παιδί σας είναι απλώς πρώιμος αναγνώστης, τότε ενθαρρύνετέ το με πολλές ευκαιρίες να απολαύσετε την ανάγνωση!

Επιμέλεια: Δρ. Ράνια Χιουρέα

Σύμβουλος Ε.Α.Ε.

Πηγές

wikihealth.gr

logopathologos.com

recursosdeautoayuda.com

Ανάρτηση chiourea.gr στο Ειδική Αγωγή - ΥΠΕΡΛΕΞΙΑ

Δείτε επίσης:

• Κοινά γονίδια χαρακτηρίζουν πέντε ψυχιατρικές διαταραχές 
  
• Οι προγεννητικές ορμόνες αυξάνουν την πιθανότητα γέννησης παιδιού με αυτισμό 
  
• Πρώιμη ανίχνευση της διαταραχής του Αυτιστικού Φάσματος – Ο ρόλος του παιδιάτρου
• Σύνδρομο Asperger ~ Οι άνθρωποι, που σκέφτονται με εικόνες
• Το σύνδρομο του "μικρού σοφού" Νίκη Ψάλτη
• Tο AQ Test για το φάσμα του Αυτισμού σε ενήλικες. Προσαρμογή στην ελληνική γλώσσα-επιμέλεια Ρ. Χιουρέα. Μπορείτε εδώ, online, να κάνετε το τεστ και να έχετε αυτόματα τα αποτελέσματα.