Σ’ έναν κόσμο που τεχνολογικά εξελίσσεται ραγδαία, σε μια κοινωνία που λόγω των νέων ψηφιακών δυνατοτήτων μετασχηματίζεται καθημερινά και γίνεται όλο και πιο διαδραστική, η χρήση του διαδικτύου καθίσταται πλέον απαραίτητη, προκειμένου να έχουμε πρόσβαση στις υπηρεσίες και να διεκπεραιώνουμε τις καθημερινές μας υποθέσεις με το Δημόσιο. Συνεπώς η ακώλυτη πρόσβαση στις ιστοσελίδες και τις εφαρμογές του Δημοσίου, καθώς και στην πληροφορία που εμπεριέχεται σε αυτές, αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα, που πρέπει να διασφαλίζεται ισότιμα σε όλους τους πολίτες της Χώρας. Μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα σε αυτόν τον τομέα, επειδή βρίσκεται καθημερινά αντιμέτωπη με περιορισμένη προσβασιμότητα στην πράξη, είναι τα άτομα με αναπηρία.

Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για την πρόσβαση στην πληροφορία των ΑμεΑ

Στο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, το δικαίωμα πληροφόρησης και ειδικότερα το δικαίωμα προσβασιμότητας στη διοικητική πληροφορία για τα ΑμεΑ, έλκει την πρώτη του νομική αναφορά στο Νόμο 2430/1996, με τον οποίο υιοθετούνται οι κανόνες ίσων ευκαιριών για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως εγκρίθηκαν το 1993 από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Στη συνταγματική αναθεώρηση που ακολούθησε πέντε χρόνια αργότερα, προστέθηκε το άρθρο 5α, σύμφωνα με το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα πληροφόρησης για όλους, το δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας και αναγνωρίζεται η υποχρέωση του Κράτους να διευκολύνει την πρόσβαση των πολιτών στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά. Η ως άνω διάταξη, σε συνάρτηση με την παρ.6 του αρ.21, με την οποία εξασφαλίζεται η λήψη μέτρων από το Κράτος υπέρ των ΑμεΑ, εγγυάται ότι τα ΑμεΑ απολαμβάνουν το δικαίωμα της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας σε ίση βάση με το γενικό πληθυσμό. Το γενναίο αυτό βήμα του αναθεωρητικού νομοθέτη, δεν συνοδεύτηκε από πρωτοβουλίες ανάλογης βαρύτητας από τον κοινό νομοθέτη. Ψηφίστηκαν μόνο κάποιες διάσπαρτες διατάξεις αποσπασματικού χαρακτήρα προς θετική κατεύθυνση, με κυριότερη την πρόβλεψη ότι η διασφάλιση συγκεκριμένων προδιαγραφών προσβασιμότητας αποτελεί προϋπόθεση και κριτήριο επιλεξιμότητας για τη χρηματοδότηση δράσεων μέσω του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς.

Αρκετά χρόνια αργότερα, κυρώθηκε από την Βουλή των Ελλήνων, η διεθνής Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, με το ν.4074/2012. Το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης στην πληροφόρηση καλύπτονται από το άρθρο 21 της Σύμβασης. Η Σύμβαση αποσκοπεί να κατοχυρώσει τη δυνατότητα των ατόμων με αναπηρία να ασκούν τα δικαιώματα τους σε ίση βάση με τους άλλους και με μέσα και μορφές επικοινωνίας της επιλογής τους. Για το εν λόγω δικαίωμα απαιτείται αφενός η διασφάλιση ανεμπόδιστης πρόσβασης σε πληροφορίες και αφετέρου η δυνατότητα του ατόμου να εκφράζει και να επικοινωνεί τις απόψεις του, με τον τρόπο που επιλέγει. Το αρ.21 της Σύμβασης, πρέπει να ερμηνεύεται στενά σε συνδυασμό με το αρ.9 αυτής, που κατοχυρώνει την προσβασιμότητα αυτοτελώς, αλλά και με τη γενική αρχή της προσβασιμότητας, που διαπνέει τη Σύμβαση στο σύνολο της.

Ηλεκτρονική προσβασιμότητα

Ειδικότερα, με τον όρο ηλεκτρονική προσβασιμότητα, εννοούμε ότι ο σχεδιασμός, η δομή και το περιεχόμενο των ιστοτόπων και των εφαρμογών πρέπει να είναι συμβατά με τη χρήση υποστηρικτικών τεχνολογιών και προσπελάσιμα από το σύνολο των πολιτών. Για παράδειγμα, τα βίντεο που εμπεριέχονται σε έναν δικτυακό κόμβο πρέπει να είναι υποτιτλισμένα για τους συμπολίτες μας με πρόβλημα ακοής, όλα τα αρχεία να μπορούν να διαβαστούν από τους αναγνώστες οθόνης που χρησιμοποιούν τα άτομα με προβλήματα όρασης και οι ιστοσελίδες να ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές του “easy to read”, για τους ανθρώπους που κάνουν χρήση αυτού του εργαλείου. Η Σύμβαση εξειδικεύτηκε περαιτέρω, όπου με τη θέσπιση του ν.4488/2017, υιοθετήθηκαν ορισμένα εκτελεστικά μέτρα για την υλοποίηση της, μεταξύ των οποίων ήταν και η επίτευξη της προσβασιμότητας στην πληροφορία και την επικοινωνία με τις υπηρεσίες του Δημοσίου. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το αρ.62 τα διοικητικά όργανα και οι Αρχές, εντάσσουν τη διάσταση της αναπηρίας σε κάθε δημόσια πολιτική. Βασικό εργαλείο άσκησης πολιτικής, διάχυσης της πληροφορίας και διαδραστικής επικοινωνίας, αποτελούν πλέον οι ιστοσελίδες των δημόσιων αρχών και οργανισμών. Δυστυχώς η πλειονότητα των διατάξεων του νόμου αυτού, δεν έτυχε πρακτικής εφαρμογής.

Τον περασμένο Μάρτιο, ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία μετά από εξάμηνη καθυστέρηση η οδηγία της ΕΕ 2016/2102, με το ν.4591/2019, σχετικά με την προσβασιμότητα ιστοτόπων και εφαρμογών φορητών συσκευών του Δημοσίου. Αυτό σημαίνει πρακτικά, ότι όλοι οι υπόχρεοι φορείς πρέπει να συμμορφωθούν με τις ελάχιστες απαιτήσεις προσβασιμότητας, όπως αυτές προσδιορίζονται από τα ανάλογα διεθνή πρότυπα.

Δυστυχώς τις περισσότερες φορές παρατηρείται το φαινόμενο η ηλεκτρονική προσβασιμότητα να είναι ανεπαρκής και περιορισμένη για αρκετές κατηγορίες αναπηρίας. Άλλες φορές πάλι, ενώ μια σελίδα σχεδιάζεται αρχικά για να είναι προσβάσιμη, στην πορεία αναπτύσσονται νέα εργαλεία και εφαρμογές χωρίς τις απαιτούμενες μελέτες, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η προσβασιμότητα για πολλούς συμπολίτες μας. Για την αποφυγή αυτού του φαινομένου, ο βαθμός προσβασιμότητας θα μπορούσε να παρακολουθείται από εξειδικευμένους ελεγκτές (accessibility checkers), ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης και αδιάληπτη πρόσβαση όλων.

Η κυβέρνηση σήμερα

Η παρούσα κυβέρνηση έχει δώσει μέχρι στιγμής ιδιαίτερα θετικά δείγματα, αναλαμβάνοντας κάποιες πρωτοβουλίες κεφαλαιώδους σημασίας. Ενεργοποιήθηκε στην πράξη ο συντονιστικός μηχανισμός για την αναπηρία, υπό την εποπτεία του Υπουργού Επικρατείας καθηγητή κ. Γιώργου Γεραπετρίτη, ο οποίος είχε συσταθεί με το ν.4488/2017, αλλά ουσιαστικά παρέμενε ανενεργός. Σε αυτό το πλαίσιο, η δημιουργία της εθνικής αρχής προσβασιμότητας, η συγκρότηση τεχνικής επιτροπής για την αναπηρία με τη συμμετοχή όλων των συναρμόδιων υπουργείων, καθώς επίσης και η επικείμενη κατάρτιση του εθνικού σχεδίου δράσης για την αναπηρία, αποτελούν στοχευμένες πολιτικές παρεμβάσεις και κινούνται σε απόλυτα θετική κατεύθυνση. Περαιτέρω με την έναρξη της νέας χρονιάς, η ενημέρωση των πολιτικών συντακτών από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο καλύπτεται και από διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα. Επιπλέον, έχουν τοποθετηθεί σε καίριες θέσεις ευθύνης, άνθρωποι που έχουν ουσιαστική γνώση τόσο του ψηφιακού περιβάλλοντος, π.χ. ο Υπουργός ψηφιακής διακυβέρνησης κ. Κυριάκος Πιερρακάκης, όσο και των ζητημάτων και δικαιωμάτων των ΑμεΑ, π.χ. ο Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και καταπολέμησης της φτώχειας κ. Γιώργος Σταμάτης, ο οποίος έχει εκπονήσει τις προτάσεις για τα ΑμεΑ στο πρόγραμμα της ΝΔ. Επιπρόσθετα στον τελευταίο πιστώνεται η προώθηση φιλικών προς τα ΑμεΑ τρόπων επικοινωνίας, όπως η δημιουργία διαδικτυακού προεκλογικού σποτ στη νοηματική γλώσσα και η μεταγραφή του προγράμματος της ΝΔ στο σύστημα Braille. Σε επίπεδο ψηφιακού σχεδιασμού, εκπονείται εθνική στρατηγική για την ψηφιακή προσβασιμότητα.

Το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί, είναι να γίνει κατανοητό στην πράξη, ότι η πρόσβαση στην πληροφορία και στο διαδίκτυο, αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα των ΑμεΑ και πρέπει να τους παρέχονται ίσες ευκαιρίες για τη διασφάλιση του με τους υπόλοιπους πολίτες. Το διαδίκτυο οφείλει να αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο αμφίδρομης επικοινωνίας και μια γέφυρα αρμονικής συνύπαρξης και όχι ένα φραγμό υφέρποντος αποκλεισμού.

Αγκάθα Καρρά, Δικηγόρος

Ανάρτηση chiourea.gr στο Επικαιρότητα - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ και Επικαιρότητα - ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ