Το σύνδρομο θυμού (οργής) με εξαιρετικά
επιθετική συμπεριφορά «Διαλείπουσα Εκρηκτική Διαταραχή»
Δημήτρης
Οικονόμου – Ψυχίατρος/Ψυχοθεραπευτής
Επιμέλεια: Δρ Ράνια Χιουρέα – Σχολ. Σύμβουλος ΕΑΕ
Το σύνδρομο θυμού και εξαιρετικά επιθετικής συμπεριφοράς ή
αλλιώς «Διαλείπουσα Εκρηκτική Διαταραχή»
(Intermittent Explosive Disorder), παρά το γεγονός ότι δεν είναι γνωστό στο ευρύτερο κοινό, εντούτοις
φαίνεται να είναι πολύ συχνότερο, από ό,τι υπολογιζόταν μέχρι τώρα.
Γενικά το σύνδρομο
μπορεί να υπάρχει στο 7,3% του πληθυσμού, ενώ το 4% των ενηλίκωνπαρουσιάζει τη
σοβαρή μορφή της διαταραχής, που χαρακτηρίζεται από 3 ή περισσότερες εκρήξεις απρόκλητου ή αδικαιολόγητου θυμού κάθε χρόνο,
οι οποίες συνοδεύονται από βίαιη συμπεριφορά.
Το σύνδρομο αυτό μπορεί να
είναι η αιτία για πολλές περιπτώσεις βίας στην οικογένεια, κακοποίησης συζύγων
ή επιθετικής συμπεριφοράς οδηγών. Μέχρι σήμερα δεν έχει μελετηθεί
ικανοποιητικά. Η πραγματική του συχνότητα είχε υποτιμηθεί.
Χαρακτηριστικά – Συμπτωματολογία του
συνδρόμου
Οι άνθρωποι που πάσχουν
από το σύνδρομο μπορεί να επιτίθενται
στους άλλους, στην ιδιοκτησία ή στα υπάρχοντα τους και να προκαλούν
τραυματισμούς ή ζημιές στην ιδιοκτησία των άλλων.
Η πάθηση είναι ξεχωριστή και οι εκρήξεις θυμού που δυνατόν να συνοδεύονται
από βία, δεν προκαλούνται από άλλες ψυχικές παθήσεις ή από το αλκοόλ και τα
ναρκωτικά.
Οι ασθενείς με το
σύνδρομο αντιδρούν υπερβολικά, με
ανεξέλεγκτη οργή και νιώθουν μια ανακούφιση κατά το ξέσπασμά τους. Στη συνέχεια όμως αισθάνονται μετάνοια και
τύψεις για το τι έχουν κάνει και για τη συμπεριφορά τους.
Το πρόβλημα αρχίζει συνήθως νωρίς στην εφηβική ηλικία.
Η πάθηση προδιαθέτει για κατάθλιψη, άγχος, χρήση απαγορευμένων ουσιών.
Οι περισσότεροι από τους ασθενείς με το σύνδρομο παρουσιάζουν τουλάχιστον μια
από τις πιο πάνω διαταραχές.
Το σύνδρομο δημιουργεί
τις συνθήκες για πολλά σημαντικά προβλήματα στη ζωή των ασθενών, όπως
διαζύγιο και οικονομικές δυσκολίες. Αυτά τα προβλήματα, με τη σειρά τους, δημιουργούν περισσότερο στρες,
οδηγώντας σε ένα φαύλο κύκλο με κατάθλιψη, κατάχρηση αλκοόλ ή χρήση ναρκωτικών.
Η έγκαιρη διάγνωση κατά
την εφηβική ηλικία είναι σε θέση, με την κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση, να
προλαμβάνει τις δυσάρεστες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις στην ενήλικη ζωή.
Πράγματι ελάχιστοι από τους πάσχοντες έχουν ποτέ τύχει θεραπευτικής αγωγής.
Κριτήρια
διάγνωσης
Για να διαγνωσθεί
κάποιος με το σύνδρομο θυμού και εξαιρετικά επιθετικής συμπεριφοράς,
απαιτούνται ορισμένα κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά είναι:
1.
Τουλάχιστον 3 επεισόδια παρορμητικής επιθετικότητας,
ιδιαίτερα έντονα, που να είναι υπερβολικά σε σχέση με την αιτία η οποία
τα έχει προκαλέσει και που έχουν συμβεί σε οποιαδήποτε φάση της ζωής του πάσχοντος.
2.
Τα επεισόδια χαρακτηρίζονται από ξαφνική απώλεια του ελέγχου της συμπεριφοράς του ατόμου.
Ο θυμός και η βίαιη συμπεριφορά
μπορεί να συνοδεύονται από απειλές για κτύπημα κάποιου άλλου ατόμου ή από απόπειρα κτυπήματος, πρόκλησης σωματικής βλάβης ή ακόμη και από πραγματικό
τραυματισμό κάποιου άλλου ατόμου.
Η εκρηκτική οργή μπορεί επίσης να συνοδεύεται από το ρίξιμο
ή σπάσιμο αντικειμένων. Επίσης το άτομο πιθανόν να προκαλεί υλικές ζημιές
με πραγματικό κόστος στα υπάρχοντα των άλλων.
3.
Η σοβαρή μορφή της πάθησης χαρακτηρίζεται
από 3 ή περισσότερα επεισόδια ετησίως.
4. Τόσο οι συνήθεις όσο και οι σοβαρές μορφές του συνδρόμου εκδηλώνονται στην
εφηβική ηλικία: Για τα αγόρια κατά μέσο
όρο στην ηλικία των 13 ετών ενώ για τα
κορίτσια στην ηλικία των 19 ετών
Η σοβαρή μορφή του συνδρόμου θυμού με
εξαιρετικά επιθετική συμπεριφορά
Μεταξύ των ασθενών αυτών
υπάρχει μια ομάδα με σοβαρότερη μορφή της διαταραχής, με συχνότερες επιθετικές
κρίσεις με θυμό. Παρουσιάζουν τουλάχιστον 3 επεισόδια τέτοιας συμπεριφοράς σε
ένα χρόνο. Οι επιθέσεις εναντίον
προσώπων και ιδιοκτησίας είναι συχνότερες στην ομάδα αυτή.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες
βρέθηκε ότι η ομάδα αυτή κάθε χρόνο, αντιπροσωπεύει το 4% του πληθυσμού
των ενηλίκων. Υπολογίζεται ότι οι ασθενείς με τη σοβαρή μορφή του συνδρόμου
παρουσιάζουν κατά μέσο όρο 43 επιθετικά επεισόδια κατά τη διάρκεια της ζωής
τους. Το σύνδρομο συσχετίζεται με
ουσιαστικά λειτουργικά προβλήματα της προσωπικότητας του ατόμου.
Που οφείλεται το σύνδρομο;
Το σύνδρομο θυμού με
εξαιρετικά επιθετική συμπεριφορά, δεν είναι απλά θέμα κακής συμπεριφοράς.
Φαίνεται ότι υπάρχει σημαντική γενετική
συνιστώσα και βιολογικοί μηχανισμοί που ευθύνονται για την πάθηση.
Η παραγωγή της
σεροτονίνης στους ασθενείς αυτούς και οι βιολογικοί μηχανισμοί που τη
ρυθμίζουν, είναι ανεπαρκείς. Γι' αυτό οι εκλεκτικοί αναστολείς της
επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (αντικαταθλιπτικά φάρμακα) είναι αποτελεσματικοί
στη θεραπεία της πάθησης.
Για τους λόγους αυτούς το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί μόνο με
διόρθωση και αναπροσαρμογή της συμπεριφοράς του ατόμου.
Αντιμετώπιση
Το σύνδρομο θυμού με
εξαιρετικά επιθετική συμπεριφορά, δεν είναι μόνο άγνωστο στο ευρύ κοινό, αλλά
παράλληλα δεν το γνωρίζουν καλά ούτε οι γιατροί.
Η συχνότητά του όμως,
είναι σημαντική στον πληθυσμό, όπως έχει βρεθεί πρόσφατα σε μεγάλη έρευνα
γιατρών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
Οι θεραπείες που μπορούν
να βοηθήσουν τους ασθενείς με το σύνδρομο περιλαμβάνουν τη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία και
φάρμακα. Ο συνδυασμός φαρμάκων και συμπεριφορικής
θεραπείας έχει καλά αποτελέσματα.
Τα φάρμακα
(εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, σταθεροποιητές της
διάθεσης) απομακρύνουν το επίπεδο από το οποίο επέρχεται το επιθετικό ξέσπασμα
θυμού. Η συμπεριφορική θεραπεία βοηθά τους ασθενείς να αναγνωρίζουν και να
χειρίζονται τα έντονα αισθήματα που τους οδηγούν στις χαρακτηριστικές κρίσεις
οργής του συνδρόμου.
Τέλος, η έγκαιρη διάγνωση φαίνεται ότι επιτρέπει
την αποτελεσματική πρόληψη των προβλημάτων που θα ταλανίζουν τον ασθενή, αν η νόσος
αφεθεί ανεξέλεγκτη.
Παραπομπές:
- The
Prevalence and Correlates of DSM-IV Intermittent Explosive Disorder in the
National Comorbidity Survey Replication, Archives of General Psychiatry, 2006;63:669-678, Ιούνιος
2006.
