Εκμάθηση χρήσης της τουαλέτας σε παιδιά με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές

Πολλά παιδιά με διαταραχές επικοινωνίας και λόγου δυσκολεύονται στην εκμάθηση της τουαλέτας. Γονείς και δάσκαλοι έχουν δοκιμάσει πολλούς τρόπους στην προσπάθειά τους να τα κάνουν να είναι ανεξάρτητα στον τομέα αυτό. Και δεν αντιδρούν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο στις προσπάθειες αυτές. Μία μέθοδος που μπορεί να είναι αποτελεσματική στην περίπτωση ενός παιδιού μπορεί να είναι άχρηστη σε ένα άλλο παιδί.

Στην προσπάθεια δημιουργίας ενός προγράμματος εκπαίδευσης στην χρήση της τουαλέτας στα παιδιά αυτά, θα ήταν χρήσιμο να δούμε το πρόβλημα από την πλευρά του παιδιού. Επίσης καλό είναι να χρησιμοποιήσουμε πολλά οπτικά ερεθίσματα για να εξηγήσουμε στο παιδί τι πρέπει να κάνει ακριβώς.

Η οπτική γωνία του παιδιού

Ακόμα και για φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά, η εκμάθηση χρήσης της τουαλέτας είναι μια δύσκολη δεξιότητα. Παρότι το παιδί μπορεί να έχει καλή αίσθηση και έλεγχο του σώματος του, υπάρχουν άλλοι παράγοντες… κοινωνικοί κτλ, που καθορίζουν πόσο γρήγορα θα μάθει το παιδί. Τα μικρά παιδιά δεν νιώθουν την εσωτερική ανάγκη για να μάθουν κάτι τέτοιο.  Περισσότερο το κάνουν για να αποκτήσουν την κοινωνική αποδοχή και την ικανοποίηση των γονιών τους: «τώρα είσαι μεγάλο αγόρι/μεγάλο κορίτσι!»

Πώς λοιπόν επιδρούν τα χαρακτηριστικά του αυτισμού στην παραπάνω διαδικασία;

1. Η δυσκολία του παιδιού να καταλάβει και να συμμετέχει στις κοινωνικές επαφές είναι από μόνο του ένα εμπόδιο. Ενώ τα συνομήλικά τους 2-/3-χρονα παιδιά είναι περήφανα που δεν φορούν πια πάνες, τα παιδιά με ΔΑΔ (διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές) δεν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
2. Δεδομένης της δυσκολίας τους να μιμηθούν, ίσως είναι δύσκολο για αυτά να καταλάβουν τι τους ζητάμε.
3. Μερικά παιδιά έχουν δυσκολία στο να κρατούν και να ταξινομούν πληροφορίες. Έτσι, τους είναι δύσκολο να ακολουθήσουν όλα τα διαδοχικά βήματα που απαιτεί η εκμάθηση της τουαλέτας.
4. Επίσης κάποια ταράζονται πολύ όταν ζητηθούν αλλαγές  στην καθημερινή ρουτίνα τους, ειδικά όταν αυτή η ρουτίνα είναι η ίδια για 3-4 χρόνια, όπως είναι η αλλαγή της πάνας.
5. Τέλος, ορισμένα παιδιά δυσκολεύονται να συνδέσουν αισθητηριακές πληροφορίες, όπως η αίσθηση ότι πρόκειται να έχουν κένωση, με τη διαδικασία της τουαλέτας. Κατά τον ίδιο τρόπο, μπορεί να δυσκολεύεται να δείξει ότι πρόκειται να έχει κένωση ή ότι έχει λερωθεί. Επίσης μπορεί να τον ενοχλεί η μυρωδιά της κένωσης, ο ήχος από το καζανάκι ή η θέα της τουαλέτας! Εξάλλου μπορεί να ταράζεται με την αίσθηση ότι πρέπει να ξεντυθεί για να πάει στην τουαλέτα. 

Ακολουθούν μερικά τέτοια παραδείγματα και συμβουλές:

1) Αντιστέκεται στο να καθίσει στην τουαλέτα

• Του επιτρέπουμε να καθίσει αρχικά με τα ρούχα.
• Κατόπιν του επιτρέπουμε να καθίσει με το καπάκι κατεβασμένο κι σταδιακά το αντικαθιστούμε με ένα χαρτόνι  ή μία πετσέτα στα οποία ανοίγουμε σταδιακά όλο και μεγαλύτερες τρύπες.
• Προτιμούμε να ξεκινάμε με το καθικάκι χαμηλά και όχι κατευθείαν με την τουαλέτα.
• Μπορούμε να τον/την  βάζουμε να κάθεται εναλλάξ με την κούκλα/ αρκουδάκι, που το χρησιμοποιούμε για παράδειγμα.
• Καθόμαστε μαζί του.
• Σηκώνουμε πιο ψηλά τα πόδια του.
• Το βοηθάμε να καταλάβει πόση ώρα πρέπει να καθίσει (όση ώρα κρατά ένα τραγούδι, με τη βοήθεια χρονοδιακόπτη κτλ).
• Όταν δείχνει σημεία προόδου, ανταμείβουμε.

2) Φοβάται το καζανάκι

• Δεν τραβάμε καζανάκι χωρίς λόγο
• Τραβάμε αφού έχει απομακρυνθεί από την τουαλέτα
• Τον προειδοποιούμε ότι θα τραβήξουμε καζανάκι
• Τον αφήνουμε να τραβήξει μόνος του

2) Ενθουσιάζεται με το καζανάκι

• Καλύπτουμε το κουμπί με κάποιο αντικείμενο.
• Του δίνουμε κάτι άλλο για να ξεχαστεί.
• Χρησιμοποιούμε εικόνες για να του θυμίσουμε ότι τραβάμε μόνο αφού σηκώσουμε το παντελόνι.
• Όταν έρθει η ώρα να τραβήξει καζανάκι του δίνουμε ένα αυτοκόλλητο όμοιο με εκείνο που έχουμε κολλήσει στο χερούλι της πόρτας του μπάνιου.

3) Του αρέσει να παίζει με το χαρτί τουαλέτας

• Μπορούμε για ένα διάστημα να  αντικαταστήσουμε το ρολό χαρτί, με χαρτομάντιλα.
• Κρατάμε στην άκρη λίγο χαρτί από πιο νωρίς και κρύβουμε το ρολό.
• Ζωγραφίζουμε γραμμές στο ρολό, εκεί που πρέπει να κόψει.

4) Δεν θέλει να σκουπιστεί

• Χρησιμοποιούμε διάφορα υλικά (μαντηλάκια, πετσέτα, σφουγγαράκι).
• Του δείχνουμε με την κούκλα/αρκουδάκι.

5) Αρνείται να έχει κένωση αν του αφαιρέσουμε την πάνα

• Του επιτρέπουμε να φορά πάνα όταν κάθεται στην τουαλέτα, στην οποία σταδιακά ανοίγουμε όλο και μεγαλύτερες τρύπες.
• Χρησιμοποιούμε την κούκλα/αρκουδάκι.
• Αυξάνουμε τα υγρά και τις φυτικές ίνες στη διατροφή του.
• Ειδοποιούμε το γιατρό μας, αν το πρόβλημα επιμένει.