Η επιστροφή των παιδιών στο σχολείο μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, η ξεγνοιασιά του παιχνιδιού και η ανεμελιά φεύγουν. Έρχονται να πάρουν τη θέση τους οι σχολικές υποχρεώσεις. Η μετάβαση αυτή θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα και ευχάριστα, γιατί τα παιδιά αποτελούν και αυτά μέρος της κοινωνίας μας, τα οποία δεν μένουν ανέπαφα από όλες τις εξελίξεις. Το στρες επηρεάζει το σύνολο του κύκλου της ανθρώπινης ζωής, μη εξαιρώντας συνεπώς τα παιδιά.
Άραγε έχετε αναρωτηθεί πώς επηρεάζει το στρες την υγεία των παιδιών; Όταν το παιδί έχει μία δυσφορία, ένα πόνο, πίσω από αυτό μπορεί να ελλοχεύει το στρες και η πίεση που δέχεται από το σχολείο και κατ’ επέκταση όλο το πλαίσιο που το περιβάλλει. Λέγοντας στρες, εννοούμε -σύμφωνα με τον πιο σύγχρονο ορισμό του όρου που δόθηκε από τον Γ. Χρούσο- την κατάσταση απειλής ή θεωρούμενης απειλής, της "ομοιόστασης", η οποία αποκαθίσταται μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα συμπεριφερικών και φυσιολογικών ανταποκρίσεων προσαρμογής του οργανισμού. "Ομοιόσταση" είναι η σύνθετη και δυναμική ισορροπία, η οποία συμβάλλει στη διατήρηση της ζωής. Τα συστήματα της ομοιόστασης είναι αυτά του φόβου-θυμού, αμοιβής-τιμωρίας, μεταβολικό, ύπνου, πόνου, ανοσολογικό. Στα ομοιοστατικά συστήματα συγκαταλέγεται και το σύστημα του στρες1 .
Το στρες που βιώνουν τα παιδιά με το άνοιγμα των σχολείων πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη και από τους γονείς και από τους εκπαιδευτικούς. Το σχολείο μπορεί να προκαλέσει άγχος για τα παιδιά. Βέβαια πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι ατομικές διαφορές μεταξύ των παιδιών, σχετικά με διανοητικές ικανότητες, την κοινωνική-συναισθηματική επάρκεια, την ευαισθησία στο άγχος. Μερικά παιδιά μπορούν με επιτυχία να αντιμετωπίσουν αυτή τη νέα δύσκολη κατάσταση (προσαρμογή), ενώ για άλλα παιδιά η έλλειψη επαρκών στρατηγικών συμπεριφοράς μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο στρες2.
Συνήθως τα παιδιά εκφράζουν τα παρακάτω συμπτώματα, τα οποία τις περισσότερες φορές οφείλονται στο παιδικό στρες.
Σωματικά συμπτώματα
Μειωμένη όρεξη, άλλες αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες- Πονοκέφαλο
- Επαναλαμβανόμενη ενούρηση
- Εφιάλτες
- Διαταραχές ύπνου
- Τραύλισμα
- Στομαχικές διαταραχές ή πόνος στο στομάχι
- Άλλα σωματικά συμπτώματα χωρίς καμία σωματική ασθένεια
Συναισθηματικά ή συμπεριφορικά συμπτώματα
Ανησυχίες- Αδυναμία να χαλαρώσει
- Νέες ή επαναλαμβανόμενες φοβίες (φόβος για το σκοτάδι, φόβος της μοναξιάς, φόβος για τους ξένους)
- Απρόθυμο να το αφήσετε από τα μάτια σας
- Θυμός
- Κλάμα
- Κλαψούρισμα
- Αδυναμία να ελέγξει τις συγκινήσεις
- Επιθετική συμπεριφορά
- Πεισματάρικη συμπεριφορά
- Παλινδρόμηση σε συμπεριφορές που είναι χαρακτηριστικές παλαιότερου αναπτυξιακού σταδίου
- Απροθυμία να συμμετέχει σε οικογενειακές δραστηριότητες και στο σχολείο
Εν κατακλείδι θα πρέπει να αναγνωρίζεται ότι και τα παιδιά καλούνται να αντιμετωπίσουν αλλαγές, προκλήσεις και στρεσογόνα γεγονότα, τα οποία εάν δεν αντιμετωπιστούν με επάρκεια οδηγούν στον ίδιο φαύλο κύκλο του στρες και της κακής υγείας. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να γνωρίζουν το στρες που βιώνουν τα παιδιά με την επιστροφή τους στο σχολείο και να κατανοήσουν πως η προσαρμογή θα πάρει χρόνο ώστε να μπορέσουν να μπουν στους σχολικούς ρυθμούς αβίαστα και χωρίς πιέσεις.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς ;
- Πρέπει να επικοινωνείτε και να υποστηρίζετε την ανάπτυξη της αυτονομίας και της ευελιξίας των παιδιών.
- Να συζητάτε και να προετοιμάζετε τα παιδιά για την ημέρα του αγιασμού.
- Μαζί με το παιδί να κάνετε τις σχολικές προετοιμασίες, να αγοράσετε τα σχολικά είδη που είναι απαραίτητα, να ετοιμάσετε το δωμάτιό του, το γραφείο του4.
- Να κουβεντιάσετε τους προβληματισμούς του και να του εξηγήσετε πόσο σημαντικό είναι το σχολείο.
- Ενθαρρύνετε το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του.
- Φτιάξτε μαζί ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα που μέσα σε αυτό θα υπάρχει και χρόνος για διασκέδαση και παιχνίδι.
- Πολύ σημαντικό, μία εβδομάδα πριν την έναρξη των μαθημάτων να αρχίσει το παιδί να πηγαίνει νωρίς για ύπνο 4.
- Καθημερινή ρουτίνα γευμάτων, έτσι εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος και αποτρέπει από πίεση σε βάθος χρόνου 4.
- Αν το παιδί σας λέει ότι μισεί το σχολείο και δεν θέλει να πάει, ζητήστε του να σας προσδιορίσει τα μέρη που του είναι ευχάριστα (προαύλιο, γυμναστήριο) 4 .
Βιβλιογραφία
1.Chrousos GP, Gold PW. (1992). The concepts of stress system disorders: overview of behavioral and physical homeostasis. JAMA, 267(9):1244-1252.
2.Levine, S. (1983). A psychobiological approach to the ontogeny of coping. In N. Garmezy & M. Rutter (Eds.), Stress coping and development in children (pp. 107- 13 1)New York McGraw Hill.
by Αντικλείδι, http://antikleidi.wordpress.com
Μαρία Αϊβουζίδη, Κοινωνική Λειτουργός
