Τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη και πώς την αποκτούμε

Μαριάννα Μιχαλάκη, Ψυχολόγος

«Συναισθηματική νοημοσύνη» ή αλλιώς «συναισθηματική επίγνωση» ονομάζεται η ικανότητα που έχει το άτομο:

• να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του (ποιο συναίσθημα βιώνει και πότε;)

• να αιτιολογεί τα συναισθήματά του (γιατί βιώνει τα συγκεκριμένα συναισθήματα και κάτω από ποιες συνθήκες εκδηλώνονται;)

• να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να βρίσκει εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης των προβλημάτων

• να αναγνωρίζει και να κατανοεί την εκδήλωση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι πολλοί από εμάς θεωρούν ότι τα συναισθήματα λειτουργούν ανταγωνιστικά και εις βάρος της λογικής. Η εκδήλωση και η έκφραση των συναισθημάτων θεωρείται συνώνυμη της «αδυναμίας» και της έλλειψης αυτοπεποίθησης. Αντιθέτως, η επικράτηση της λογικής και ο έλεγχος των συναισθημάτων επικροτείται και ενθαρρύνεται ως ένδειξη ατόμου με υψηλή αυτοπεποίθηση και δυναμισμό.  Αυτή η νοοτροπία έχει επηρεάσει βαθιά τη ζωή μας σε όλα τα επίπεδα: κοινωνικό, επαγγελματικό και διαπροσωπικό.

Ωστόσο, αν παρατηρήσουμε στον περίγυρό μας, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι διαθέτουν παρά πολύ υψηλό δείκτη νοημοσύνης και απίστευτες γνώσεις δυσκολεύονται, όμως, τόσο στην κοινωνική όσο και στην προσωπική τους ζωή. Αντιθέτως, περιπτώσεις  ανθρώπων με «κοινό νου», τα καταφέρνουν καλύτερα ειδικά στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Αυτό το γεγονός αποδεικνύει τη σημασία της συναισθηματικής σταθερότητας. Όταν το μυαλό και η καρδιά βρίσκονται σε αρμονία, η πρόοδος του ατόμου είναι αναμενόμενη. Οι άνθρωποι είμαστε το σύνολο των συναισθημάτων μας, του μυαλού μας και του σώματός μας. Η αρμονική ανάπτυξη όλων των κομματιών είναι εξίσου σημαντική για όλους μας, πόσο μάλλον για τα παιδιά.

Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι έξυπνα δεν είναι μόνο τα παιδιά που διαπρέπουν στα μαθήματα και εντυπωσιάζουν με τις σχολικές τους επιδόσεις και γνώσεις. Έξυπνα είναι και τα παιδιά που διαθέτουν αυτοπεποίθηση και υπευθυνότητα καθώς και την ικανότητα να κατανοούν τόσο τα δικά τους συναισθήματα όσο και των άλλων. Διαθέτουν με άλλα λόγια υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη.

Ποιος είναι ο ρόλος του γονιού στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης του παιδιού;

Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μια ικανότητα η οποία μπορεί να αναπτυχθεί στο παιδί από τα πρώτα χρόνια της ζωής του όπου ξεκινάει να διαμορφώνει την προσωπικότητά του, και δημιουργούνται οι βάσεις για τη μελλοντική του πορεία. Συνεπώς, ο ρόλος των γονιών είναι σημαντικός και καθοριστικός.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

• ·    Να συζητούν μαζί του: Ο παιδικός ψυχισμός είναι πολύ ευαίσθητος και μπορεί να πληγωθεί από κάποιο γεγονός, που οι γονείς μπορεί να το θεωρήσουν περαστικό ή ανώδυνο. Είναι σημαντικό να το ενθαρρύνουν να συζητάει μαζί τους για το πώς αισθάνεται και να του μιλούν και οι ίδιοι για τα δικά τους συναισθήματα.

• ·         Να κατανοήσουν τη συμπεριφορά του: Συχνά, επειδή το παιδί δεν είναι σε θέση να εκφράσει με λόγια τα προβλήματά του, εμφανίζει σωματικά συμπτώματα όπως δυσκολίες στον ύπνο και τη διατροφή και νυχτερινή ενούρηση, δυσκολίες στις σχέσεις με τους συνομηλίκους του στο σχολείο, επιθετική συμπεριφορά ή παραβατικές συμπεριφορές όπως η κλοπή. Πίσω από αυτές τις συμπεριφορές είναι πιθανό να κρύβεται η ανάγκη του για περισσότερη προσοχή και φροντίδα. Κάθε φορά που οι γονείς βοηθούν  το παιδί τους να κατανοήσει και σταδιακά να ελέγξει τα αρνητικά συναισθήματα που το κατακλύζουν, όπως θυμός, οργή, άγχος, αναπτύσσουν τη συναισθηματική του νοημοσύνη.

• ·         Να το αφήνουν να κάνει λάθη:  Ακόμα και σε περίπτωση που το παιδί αποτύχει σε κάτι, καλό είναι οι γονείς να αναγνωρίζουν την προσπάθειά του και να το ενισχύουν λέγοντάς του πως αν επιμείνει λίγο περισσότερο, την επόμενη φορά θα τα καταφέρει καλύτερα. Ωστόσο, είναι σημαντικό πρώτα οι γονείς να συμφιλιωθούν με τις ενδεχόμενες αποτυχίες του παιδιού τους και να τις αντιμετωπίζουν ως κάτι φυσικό και ανθρώπινο. Μόνο έτσι θα το βοηθήσουν να αποκτήσει περισσότερο θάρρος και να παίρνει πρωτοβουλίες, χωρίς να αγχώνεται υπερβολικά για το αποτέλεσμα.

• ·         Να ενισχύουν την αυτοπεποίθησή του: Το παιδί έχει ανάγκη την αγάπη και την αποδοχή από τους γονείς του. Χρειάζεται την προτροπή αλλά και τον έπαινο, το «μπράβο» για να προχωρήσει. Με αυτό τον τρόπο τους δείχνουν την αγάπη, την εκτίμηση και την προσοχή τους και το βοηθούν να πιστέψει στις δυνάμεις του.

Ενισχύοντας και καλλιεργώντας τη συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού, το βοηθάμε  να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και υπευθυνότητα, να είναι κοινωνικό και να συνεργάζεται ομαλά τόσο με παιδιά όσο και με ενήλικες με απώτερο στόχο να ενταχθεί ομαλά στο κοινωνικό σύνολο και να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της ζωής.