Το πιο γερό βιωματικό μάθημα για το ρατσισμό

Τι είναι ρατσισμός; Γιατί υπάρχει και τι ακριβώς επιπτώσεις έχει στις ανθρώπινες σχέσεις;

Η εκπαιδευτικός  Τζέιν Έλιοτ η οποία δούλευε σε ένα σχολείο σε χωριό στην Αϊόβα όπου κατοικούσαν μόνο λευκοί, αποφάσισε να δώσει στους μαθητές της ένα γερό μάθημα κατά των φυλετικών διακρίσεων και να τους απαντήσει σε όλες τις παραπάνω ερωτήσεις και ακόμα περισσότερες που ίσως να μην είχαν σκεφτεί ποτέ τα παιδιά. Θα το έκανε με μια άσκηση. Με «βιωματικό» τρόπο, όπως λέμε στη σύγχρονη παιδαγωγική.

Ήταν μόλις μία μέρα μετά τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ το 1968, όταν η κυρία Έλιοτ έβαλε τους μαθητές της να κάνουν μια απλή άσκηση: Τα παιδιά της τάξης θα χωρίζονταν σε δύο ομάδες, σε αυτή με τα γαλανομάτικα παιδιά και σε εκείνη με τα παιδιά που έχουν καστανά μάτια. Αυτοί  με τα καστανά μάτια, για να ξεχωρίζουν από την άλλη ομάδα, θα φορούσαν έναν γιακά. Τους εξήγησε ότι οι καστανομάτηδες ήταν λιγότερο έξυπνοι από τους γαλανομάτηδες και ότι  θα ζούσαν για λίγο στην απομόνωση, ενώ θα είχαν και το... στίγμα των καστανομάτηδων, δηλαδή παιδιά ενός... κατώτερου Θεού. Επίσης, θα είχαν μικρότερο σε διάρκεια διάλειμμα από τους γαλανομάτηδες συμμαθητές τους και δεν θα είχαν τη δυνατότητα να παίξουν μαζί τους.

Τα παιδιά με τα καστανά μάτια πέρασαν πραγματικά δύσκολα την πρώτη μέρα της άσκησης. Δεν μπορούσαν να μιλήσουν σε κανέναν, ένιωθαν κατατρεγμένα και απομονωμένα. Είχαν θυμώσει ή απογοητευτεί.

Η κυρία Έλιοτ  δεν άφησε να κρατήσει πολύ το... μαρτύριό τους. Την επόμενη ημέρα τους άλλαξε κανόνες: Οι γιακάδες που «στιγμάτιζαν» τους καστανομάτηδες πήγαν στους γαλανομάτηδες. Τώρα εκείνοι θα ήταν οι κατώτεροι. Εκείνοι θα απομονώνονταν και θα βίωναν το ρατσισμό.

Η Τζένι Έλιοτ δήλωσε αργότερα για τους μαθητές της: «Έβλεπα θαυμάσια, συνεργάσιμα, ευαίσθητα παιδιά να μετατρέπονται σε κακούς μοχθηρούς ρατσιστές μέσα σε 15 λεπτά».

Πολλά χρόνια μετά, οι ίδιοι μαθητές πήγαν να τη συναντήσουν ξανά και να μιλήσουν για εκείνη την άσκηση που έμεινε για πάντα χαραγμένη στο μυαλό τους.

«Είχα θυμώσει» είπε μία πρώην μαθήτριά της η οποία την επισκέφτηκε με τον άντρα της. «Ένιωθα βασιλιάς» είπε ένας άλλος μαθητής της,  όταν στην άσκηση ήταν ο προνομιούχος της διάκρισης που είχε κάνει η κυρία Έλιοτ.

Το ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε με την άσκηση της Έλιοτ στους μαθητές της, προβλήθηκε σε πάρα πολλά  εκπαιδευτικά ιδρύματα στις Ηνωμένες Πολιτείες.  Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι η άσκηση εφαρμόστηκε από την Έλιοτ και στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους σωφρονιστικού  ιδρύματος ύψιστης ασφαλείας στη Νέα Υόρκη.

«Πιστεύω ότι η αναγκαιότητα αυτής της άσκησης είναι έγκλημα» δηλώνει τώρα η Τζένι Έλιοτ, μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς και συνεχίζει: «Δεν θέλω να χρησιμοποιηθεί περισσότερο. Θέλω να μην χρειάζεται. Και πιστεύω ότι αν οι δάσκαλοι θέλουν, μπορούν να εξαλείψουν την ανάγκη αυτής της άσκησης. Όμως θέλω αυτή η άσκηση  να γίνει σε όλους τους δασκάλους, σε όλους  τους Διευθυντές, αλλά όχι σε όλους τους μαθητές, εκτός αν γίνεται από ανθρώπους που την κάνουν για τους σωστούς λόγους  και με σωστό τρόπο. Μπορείς να βλάψεις ένα παιδί με αυτή την άσκηση πολύ εύκολα  και δεν προτείνω να τη χρησιμοποιεί ο καθένας. Πρέπει να υπάρχουν μαθήματα για δασκάλους, να υποβάλλονται στη διαδικασία, μέχρι να μπορέσουν να την εφαρμόσουν».   

Δείτε τη Τζένι Έλιοτ επί τω έργω