Το ενδιαφέρον για την ψυχική υγεία των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων έχει αυξηθεί κατακόρυφα την τελευταία δεκαετία, διότι έγινε αντιληπτό ότι 3 περίπου στους 10 νέους ηλικίας 15-25 ετών είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένοι ψυχολογικά. Η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές είναι τα πιο κοινά προβλήματα αυτής της ηλικίας. Στην Ελλάδα περίπου το 5% των νέων παρουσιάζει μέτριας βαρύτητας κατάθλιψη και το 1,5% σοβαρή κατάθλιψη, αριθμοί διόλου ευκαταφρόνητοι. Πολλοί περισσότεροι νέοι παρουσιάζουν καταθλιπτική συμπτωματολογία, χωρίς ωστόσο να εμφανίζουν και τα υπόλοιπα συμπτώματα του καταθλιπτικού συνδρόμου.

Συμπτώματα και συμπεριφορές

Κλινικά, ο όρος κατάθλιψη αναφέρεται σε μια ομάδα συμπτωμάτων και συμπεριφορών που σχετίζονται με μεταβολές στους εξής τομείς:

• Αλλαγές στην Διάθεση: έντονη θλίψη ή στενοχώρια και στους εφήβους συνεχή εκνευρισμό ή ευερεθιστότητα.

• Αρνητική εικόνα για τον εαυτό: σκέψεις ότι είναι «ανίκανος», «άχρηστος» ή «αποτυχημένος».

•  Αρνητική εικόνα για τους άλλους: «έχουν υπερβολικές απαιτήσεις», «δεν νοιάζονται για μένα».

•  Αρνητική εικόνα για το μέλλον: το μέλλον είναι «μαύρο».

• Αλλαγές στο επίπεδο και το είδος των δραστηριοτήτων: κοινωνική απόσυρση, αδράνεια, μείωση των ενδιαφερόντων, παραμέληση σχολείου ή σπουδών, παραμέληση της εμφάνισης.

• Διαταραχές σε σωματικές λειτουργίες και σωματικά συμπτώματα: υπερβολική κόπωση και ατονία, διαταραχές στον ύπνο, ελάττωση της όρεξης για φαγητό με επακόλουθη απώλεια βάρους, μη ειδικοί πόνοι στην κοιλιά ή αλλού και πονοκέφαλοι.

Όλες αυτές οι αλλαγές προκαλούν τελικά σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας στο προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων του νέου στο σχολείο ή στις σπουδές του.

Η αιτιολογία της κατάθλιψης

Η αιτιολογία της κατάθλιψης είναι πολύπλευρη και περιλαμβάνει τόσο γενετικούς – βιολογικούς παράγοντες, όσο και ψυχοκοινωνικούς.

Από τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, εκτός των οικογενειακών (π.χ. δυσαρμονία στην οικογένεια) και ευρύτερα κοινωνικών (π.χ. ύπαρξη οικονομικών δυσκολιών), υπάρχουν και παράγοντες που αφορούν το ίδιο το περιβάλλον των νέων.

Σημαντικός παράγοντας θεωρείται η ποιότητα των φιλικών σχέσεων με συνομηλίκους. Παιδιά που δεν έχουν καλής ποιότητας φιλίες, π.χ. μικρός αριθμός φίλων, όχι συχνές επαφές με φίλους, και όχι πολύ στενές («κολλητές») φιλίες είναι πιο πιθανό να οδηγηθούν σε κοινωνική απομόνωση από το δίκτυο των συνομηλίκων τους και σε κατάθλιψη.

Σοβαρή προσωπική απογοήτευση που αφορά κάποιον στενό φίλο, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να χαλάσει η φιλία, μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα κατάθλιψης σε ευάλωτους νέους.

Η αντιμετώπιση της κατάθλιψης

Η αντιμετώπιση της κατάθλιψης βασίζεται στις εξής αρχές:

• Σωστή και έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων. Προϋποθέτει και τη σωστή ενημέρωση των ίδιων των νέων και των γονέων / εκπαιδευτικών.

• Οικοδόμηση σωστής σχέσης συνεργασίας μεταξύ του νέου και των γονέων του και του υπεύθυνου θεραπευτή.

• Η απόφαση για το είδος της θεραπείας πρέπει να ληφθεί από κοινού με τον θεραπευτή και τον ασθενή και τους γονείς του

• Η προσπάθεια για ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση προτάσσεται, αλλά στις πιο σοβαρές περιπτώσεις η χρήση ειδικών αντικαταθλιπτικών φαρμάκων δεν πρέπει να αποφεύγεται αφού είναι ασφαλής και αποτελεσματική.

• Τέλος, τονίζεται ιδιαίτερα η σημασία της πρόληψης και ενημέρωσης με σύγχρονους και πρωτότυπους τρόπους μέσω του διαδικτύου. Από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έχουν δημιουργηθεί για τον σκοπό αυτό οι τόποι http://stressteen.stress.gr  και http://www.depnet.gr. Τους τόπους αυτούς μπορούν να επισκέπτονται οι νέοι για ενημέρωση, αλλά και για υποβολή ερωτημάτων σχετικών με την ψυχική υγεία των ίδιων ή φίλων τους.

Πέτρος Σκαπινάκης

Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής

Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Ανάρτηση chiourea.gr στο Γονείς – ΕΦΗΒΟΙ και Υλικό - ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-Έφηβοι

Διαβάστε επίσης:

• Έφηβοι και Ναρκωτικά-Πρώτα η ασφάλεια... Μια ρεαλιστική προσέγγιση
• Οι φωνές των γονιών στα παιδιά κάνουν τα πράγματα χειρότερα