Διάγνωση και Αντιμετώπιση της Δυσλεξίας

Δρ. Δώρα Μαυρομμάτη

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Του εκπαιδευτικού προγράμματος αποκατάστασης προηγείται η διαγνωστική διαδικασία. Με κατάλληλα διαγνωστικά εργαλεία ανιχνεύεται η ύπαρξη δυσλεξίας ή δυσαριθμησίας. Αξιολογούνται οι δυνατότητες και οι αδυναμίες του μαθητή, εντοπίζονται οι γνωστικές του μειονεξίες και ελέγχονται πιθανά στοιχεία αδυναμιών και προβλημάτων σε τομείς όπως εκείνοι της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και προσαρμογής, συναισθηματικής και ψυχολογικής κατάστασης και ωριμότητας, της προσοχής και της συγκέντρωσης κ.λπ. Με βάση τα αποτελέσματα της διαγνωστικής διαδικασίας προτείνουμε την παρακολούθηση του κατάλληλου εκπαιδευτικού προγράμματος.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ

Το Πρόγραμμα Αντιμετώπισης Δυσλεξίας περιλαμβάνει τη διδασκαλία της Γλώσσας - με την Εικονογραφική και Γλωσσολογική Μέθοδο - σε όλα τα επίπεδα όπως λεξιλόγιο, ετυμολογία, χρήση του λόγου, έκφραση, διατύπωση, συντακτικό, γραμματική, κατανόηση κειμένων, και ειδικότερα, την καλλιέργεια των δεξιοτήτων της Ανάγνωσης και Ορθογραφίας.

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα υλοποιούνται με ατομικές συνεδρίες ή με συνεδρίες σε ομάδα 3 μαθητών, δύο (2) ώρες την εβδομάδα.

ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΞΙΑ

Ο δυσλεξικός μαθητής μπορεί να δυσκολεύεται να αμειφθεί με τους βαθμούς που δικαιούται με βάση τις ικανότητές του και τις ώρες που αφιερώνει στη μελέτη, λόγω της δυσλεξίας που δυσχεραίνει την Ανάγνωση, την ταχεία και βαθιά κατανόηση του περιεχομένου, την εστίαση στα βασικά και σημαντικά στοιχεία, και στην απομνημόνευση. Χρειάζεται ειδικές μεθόδους με διευκολυντικές μνημονικές στρατηγικές στο πλαίσιο ειδικά διαφοροποιημένης διδασκαλίας της σχολικής ύλης ώστε να καταφέρει να καλύψει τα μαθησιακά του κενά και να αποκτήσει καλές βάσεις κατανόησης της ύλης.

ΕΙΔΙΚΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΓΙΑ ΔΥΣΛΕΞΙΚΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

Στο Πρόγραμμα Μαθησιακής Υποστήριξης των δυσλεξικών μαθητών διδάσκονται με ιδαίτερη οργάνωση και διευκολυντικούς απλουστευμένους τρόπους τα σημαντικότερα σημεία των βασικών μαθημάτων ΑΤΟΜΙΚΑ ή σε μικρές ΟΜΑΔΕΣ.

Μέθοδοι Αντιμετώπισης Δυσλεξίας

Η Εικονογραφική Μέθοδος για τη διδασκαλία των γραμμάτων

Τα δυσλεξικά παιδιά δυσκολεύονται να θυμηθούν τα γράμματα σε συνδυασμό με τον ήχο – φθόγγο του το καθένα και αργούν περισσότερο από τα άλλα παιδιά να τα μάθουν.

Με την Εικονογραφική Μέθοδο «Μαυρομμάτη» κάθε γράμμα μετατρέπεται σε ένα γραμμικό σχέδιο που θυμίζει ακριβώς το σχήμα του συγκεκριμένου γράμματος και τον ήχο του.

Το σχέδιο συνοδεύεται από μια «ιστορία» που ταιριάζει στην εικονογραφική αναπαράσταση του γράμματος, που επινοήθηκε για να ενισχύσει την συνειρμική σχέση σχήματος του γράμματος και φθόγγου.
Η Μέθοδος εφαρμόζεται στα παιδιά της Α΄ τάξης του Δημοτικού σχολείου, στα παιδιά του Νηπιαγωγείου αλλά και σε κάθε άλλο άτομο ανεξαρτήτως ηλικίας, που δεν ξέρει τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου. Προσφέρει έναν εύκολο και γρήγορο τρόπο απομνημόνευσης των γραμμάτων που είναι η βάση για την διδασκαλία της ανάγνωσης.

Συλλαβική Μέθοδος για την διδασκαλία Πρώτης Ανάγνωσης και Γραφής

Οι δυσλεξικοί μαθητές Α΄ τάξης Δημοτικού ακόμα και όταν έχουν μάθει τα γράμματα δυσκολεύονται πολύ στην επόμενη φάση, που απαιτείται να αναγνώνουν τις συλλαβές και τις λέξεις αυτόματα σαν ολότητες.
Τα περισσότερα παιδιά προσπαθούν να διαβάσουν λέγοντας ένα-ένα τα γράμματα (π.χ. κ+α) και προσπαθώντας κατόπιν να τα συνθέσουν με το νου τους για να διαβάσουν τη συλλαβή ή τη λέξη.

Η διαδικασία όμως αυτή έχει αποδειχθεί ότι δεν βοηθάει τα παιδιά στην απόκτηση ευχέρειας στην ανάγνωση. Όταν προσπαθούν να διαβάσουν με τον τρόπο αυτόν τις λέξεις (π.χ. κ+α+ρ+α+β+ι), συνήθως ξεχνάνε ακόμα και το τι έχουν ήδη πει, και δυσκολεύονται πολύ να πουν στο τέλος ολόκληρη τη λέξη.

Εκτός αυτού, ο παραπάνω τρόπος θυμίζει «αναγνώριση» γραμμάτων στη σειρά και όχι ανάγνωση λέξεων. Επίσης φαίνεται ότι δημιουργεί επιπτώσεις σύγχυσης στο παιδί και δεν συμβάλλει στην κατάκτηση του μηχανισμού της ανάγνωσης.

Η μέθοδος που διεθνώς έχει αποδειχτεί σαν η πλέον διευκολυντική για τα παιδιά που δυσκολεύονται, και μάλιστα όχι μόνο για την ελληνική γλώσσα αλλά και για κάθε άλλη αλφαβητική γλώσσα (π.χ. Αγγλική, Ιταλική), είναι η Συλλαβική Μέθοδος.

Διδάσκονται όλες οι γλωσσικές ιδιαιτερότητες ξεχωριστά και σε όλους τους πιθανούς συλλαβικούς τύπους (οι συλλαβές είναι φωνητικές και όχι σύμφωνα με τους κανόνες γραμματικής).

Το γλωσσικό υλικό δίνεται στο παιδί για ανάγνωση με σειρά διαβαθμισμένης δυσκολίας και οι λέξεις παρουσιάζονται για ανάγνωση και γραφή κατηγοριοποιημένες και ταξινομημένες με ειδική και συγκεκριμένη σειρά ανάλογα με τη δομή τους.

Το Πρόγραμμα Πρώτης Ανάγνωσης «Μαυρομμάτη» βασίζεται στην εφαρμογή της Συλλαβικής Μεθόδου και περιλαμβάνει όλα τα γλωσσικά φαινόμενα με τα οποία πρέπει να εξοικειωθεί ο μαθητής σε συλλαβές και σε λέξεις. Προτείνεται για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου σε παιδιά που δυσκολεύονται, είτε από δυσλεξία είτε και από κάποιο άλλο μαθησιακό πρόβλημα.
Συνήθως εφαρμόζεται σε μαθητές Α΄ ή Β΄ τάξης Δημοτικού αλλά και σε κάθε άλλο μαθητή που δεν έχει ακόμα κατακτήσει τον μηχανισμό της ανάγνωσης και της γραφής.

Εικονογραφική Μέθοδος για τη διδασκαλία της ορθογραφίας

Τα δυσλεξικά παιδιά παρουσιάζουν έντονη και ανυπέρβλητη αδυναμία στην ορθογραφία.

Δυσκολεύονται να θυμηθούν την ορθογραφία των λέξεων ακόμα και αν τις έχουν συστηματικά διδαχθεί και αν τις έχουν επαναλάβει πολλές φορές. Κάνουν λάθη ακόμα και σε λέξεις που γνωρίζουν ή σε καταλήξεις πολύ απλές και πολύ γνωστές τους από τη γραμματική (π.χ. ρήματα σε –ώνω).

Η Εικονογραφική Μέθοδος «Μαυρομμάτη» προσφέρει στους δυσλεξικούς μαθητές τη δυνατότητα να απομνημονεύσουν εύκολα, γρήγορα. Τα δύσκολα γράμματα κάθε λέξης έχουν μετατραπεί σε γραμμικά σχέδια μιας σύνθεσης που αποτελεί την εικονογραφική αναπαράσταση της μορφολογίας και της σημασίας της λέξης.

Τα δυσλεξικά άτομα που δεν δυσκολεύονται να θυμούνται εικόνες συγκρατούν εύκολα στη μνήμη τους την παρουσία των εικονογραφημάτων, κι αυτά με τη σειρά τους θυμίζουν τα συγκεκριμένα γράμματα και συνεπώς και την ορθογραφία της λέξης.

Η Εικονογραφική Μέθοδος προτείνεται για διδασκαλία σε δυσλεξικά άτομα κάθε ηλικίας, ακόμα και σε ενήλικες, και οδηγεί με επιτυχία σε πολύ καλό επίπεδο ορθογραφίας και ανάγνωσης. Εφαρμόζεται οπωσδήποτε ταυτόχρονα και παράλληλα με τη Γλωσσολογική Μέθοδο.

Παραδείγματα

Στις λέξεις «φωλιά», «Άνοιξη», «γλυκό», τα «δύσκολα» γράμματα σχεδιάστηκαν σαν αυτό που περιγράφεται από τη σημασία της λέξης.

Σύμφωνα με τους κανόνες μας το γράμμα «υ» είναι σχεδιασμένο σαν ένας άντρας, και το γράμμα «η» σαν μία γυναίκα (λόγω του σχήματός του που θυμίζει την αλογοουρά των μαλλιών της). Στις προθέσεις «υπό», «υπέρ» το «υ» σχεδιάστηκε σαν έναν άντρα ακροβάτη που είναι άλλοτε «υπό» τον άλλον και άλλοτε «υπέρ» αυτού, δηλαδή άλλοτε πάνω και άλλοτε κάτω.
Στη λέξη «πλήθος» το «η» σχεδιάστηκε σαν μια γυναίκα, μια ωραία κοπέλα, τραγουδίστρια και star η οποία ξεσηκώνει το «πλήθος» με τη ωραία φωνή και τα τραγούδια της.

Στη λέξη «πανηγύρι», το «η» είναι σχεδιασμένο σαν μια κοπέλα τραγουδίστρια και το «υ» σαν τον μουσικό που τη συνοδεύει. Έχουν πάει στο πανηγύρι ενός χωριού.

Στη λέξη «μήνυμα», το «η» είναι μια κοπέλα που εργάζεται σε μια εταιρεία. Η κοπέλα σχόλασε και μόλις έφυγε. Το «υ», ένας συναδελφός της τρέχει πίσω της να την προλάβει για να της δώσει ένα επείγον μήνυμα που ήρθε τελευταία στιγμή γι΄ αυτήν.

Γλωσσολογική Μέθοδος για τη διδασκαλία της ορθογραφίας

Η Γλωσσολογική Μέθοδος «Μαυρομμάτη» στηρίζεται κατά βάση στις αρχές της σύγχρονης γλωσσολογίας μεν, εμπλουτίζεται όμως επίσης και με κάποιες συγκεκριμένες μνημονικές τεχνικές που επινοήθηκαν ειδικά για τη διευκόλυνση δυσλεξικών μαθητών στην απομνημόνευση της ορθογραφίας των παραγωγικών κυρίως μορφημάτων.

Στα πλαίσια της εφαρμογής της διδάσκονται αναλυτικά τα μορφήματα, κυρίως τα παραγωγικά, και η σημασία την οποία φέρουν ή προσδίδουν στη λέξη στην οποία περιέχονται.

Το παιδί μαθαίνει να αναλύει τις λέξεις στα μορφήματα από τα οποία αποτελούνται, και συνειδητοποιεί τη σημασία τους. Ένα σύστημα μνημονικών τεχνικών επινοήθηκε με το οποίο επιδιώκεται η δημιουργία ενός νοητού πλέγματος που περιλαμβάνει τα μορφήματα που έχουν παρόμοια ορθογραφία. Λόγω του ότι το πλέγμα αυτό προσδιορίζεται και ανακαλείται με βάση ελάχιστα στοιχεία και ισχυρές συνειρμικές σχέσεις, διευκολύνει την απομνημόνευση και ανάκληση της ορθογραφίας ολόκληρου του μέρους της λέξης που βρίσκεται μετά το Θέμα.

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι η Εικονογραφική Μέθοδος οδηγεί στην απομνημόνευση της θεματικής κυρίως ορθογραφίας και στον εμπλουτισμό του Οπτικού Λεξικού στη μνήμη, ενώ η Γλωσσολογική Μέθοδος στοχεύει και συμβάλλει στην βαθύτερη κατανόηση της δομής της γλώσσας, στη διδασκαλία της ετυμολογίας, της Παραγωγής και της Σύνθεσης, στην κατανόηση της κυριολεκτικής και μεταφορικής σημασίας των λέξεων, και στην συνειδητοποίηση της χρήσης των λέξεων στο λόγο μας.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με την Εικονογραφική Μέθοδο επεξεργαζόμαστε το Μορφολογικό επίπεδο του λόγου, ενώ με τη Γλωσσολογική Μέθοδο επεξεργαζόμαστε το Σημασιολογικό και το Πραγματολογικό επίπεδο.

Οι δύο μέθοδοι πρέπει να εφαρμόζονται απαραίτητα παράλληλα και ταυτόχρονα για τη διδασκαλία της ορθογραφίας και προτείνονται ως κατάλληλες για δυσλεξικούς μαθητές συνήθως μεγαλύτερους της Γ΄ τάξης του Δημοτικού σχολείου (ή μεγαλύτερους των 8-9 χρόνων) καθώς και σε ενήλικες κάθε ηλικίας χωρίς περιορισμό.Copyright © 2010