Ο Εκπαιδευτικός στο ρόλο του Ιανού

Του Κυριάκου Πατριαρχέα


Αν και η εκπαίδευση είναι το κλειδί για την όποια κοινωνική αλλαγή, για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για να συντηρηθεί μια κοινωνία υψηλής ποιότητας, εξακολουθεί, παρ’ όλα αυτά, να βρίσκεται σε πολύ αντιφατική θέση. Και αυτό γιατί, αν και αναμένεται από τους εκπαιδευτικούς να λειτουργούν ως το σημαντικότερο μέσο επιτάχυνσης των αλλαγών, παράλληλα περιμένουμε από αυτούς να συντηρούν και να μεταδίδουν το είδος εκείνο της γνώσης που είναι οικεία στην παλαιότερη γενιά, με όλες τις «στερεοτυπίες» του παρελθόντος, ενώ η όποιες παρεκκλίσεις από αυτήν συχνά θεωρούνται ως σκόπιμη καλλιέργεια της «αμέλειας» ή ως κατάργηση της επαγγελματικής υπευθυνότητας.


Αυτή η σύγκρουση ανάμεσα στα δύο, φαινομενικά ασυμβίβαστα, στοιχεία της αποστολής τους, με άλλα λόγια η σύγκρουση ανάμεσα στη συνέχεια και την αλλαγή, δρα ως ενδογενής πηγή έντασης που παίρνει ποικίλες μορφές. Συχνά εμφανίζεται και το φαινόμενο κεκαλυμμένων συγκρουσιακών καταστάσεων μεταξύ των ίδιων των εκπαιδευτικών. Σχηματικά θα μπορούσαν να χωριστούν σε: 1).εκείνους που πρεσβεύουν αντιλήψεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «παλιές» αντιλήψεις όσον αφορά τη μάθηση, οι οποίες τη θεωρούν ως αύξηση της γνώσης, ως απομνημόνευση, ως απόκτηση πληροφοριών κ.λ.π. συνήθως εκπαιδευτικοί «χαμηλών προσόντων», που αναπαράγουν μια, κατά βάση εμπειροτεχνική‐γραφειοκρατική προσέγγιση της δικής τους μαθησιακής διαδικασίας πριν από δεκαετίες και την προβάλλουν στο σήμερα και 2).σε εκείνους που πρεσβεύουν αντιλήψεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «νέες» και προσδιορίζουν τη μάθηση ως κατανόηση και εσωτερική διεργασία, έχουν «ψάξει» είτε από μόνοι τους, είτε ερευνητικά (ναι στην εκπαίδευση υπάρχουν και τέτοιοι), μέσα από τη συμμετοχή τους ακόμα και σε διεθνή συνέδρια, σε καινοτόμες δράσεις, στη συγγραφή‐δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού κ.λ.π. οι οποίοι πρεσβεύουν το «καινούργιο», που συχνά «φοβίζει».


Οι εντάσεις αυτές γίνονται πιο ανάγλυφες παρά ποτέ ειδικά σε περιόδους αβεβαιότητας, με κυρίαρχο παράδειγμα τη σημερινή, όταν οι καθιερωμένοι δεσμοί ανάμεσα στον κόσμο του σχολείου και τον κόσμο της εργασίας αναθεωρούνται και δίνουν τη θέση τους σε άλλους, που η ακριβής μορφή και οι επιπτώσεις τους δεν είναι ορατές παρά ελάχιστα και μόνο για τους πιο συνειδητοποιημένους.


Θα λέγαμε συμπερασματικά ότι ο κλάδος των εκπαιδευτικών μοιάζει με τον Ιανό (Janus bifrons), τον αρχαίο ρωμαϊκό θεό με τα δύο πρόσωπα. Αφενός αναμένεται από αυτούς να εφοδιάσουν τους νέους με τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να επιβιώσουν στο «γενναίο νέο κόσμο» και να προοδεύσουν σε μια κοινωνία που αλλάζει συνεχώς, ωθούμενη από τις τεχνολογικές εξελίξεις, αφετέρου ότι πρέπει να συντηρούν την όποια παράδοση της σχολικής εκπαίδευσης που θεωρεί σωστή η παλαιότερη γενιά, η οποία όμως «έχει δεμένο το γάιδαρο της» και απλά θεωρεί την «αυστηρότητα» (αγνοώντας την αποτελεσματικότητα) απαραίτητη ακόμη, προϋπόθεση για την κοινωνική «επιτυχία».


Θα κλείσω με μια απλή υπενθύμιση που αγγίζει μια μόνο πτυχή από τα παραπάνω. Σε μια εποχή που ονομάζεται εποχή της πληροφορίας, κάποιοι επιμένουν να εφαρμόζουν παραδοξότητες. Αγαπητοί κύριοι του υπουργείου, χρόνος για αλλαγές πάντα υπάρχει, κάντε το καθήκον σας ακολουθώντας τουλάχιστον την ίδια την έρευνα του υπουργείου (αυτή του 2011) και την κοινή λογική, βάλτε αμέσως το μάθημα της πληροφορικής ως υποχρεωτικό σε όλες τις τάξεις του Λυκείου με την επιστημονική έννοιά της. Ακόμα περιμένω απάντηση (και μαζί με εμένα χιλιάδες καθηγητές πληροφορικής και εκατομμύρια σημερινοί και αυριανοί γονείς) στο εξής ερώτημα: χρήστες της τεχνολογίας είναι εύκολο να δημιουργήσουμε, δημιουργούς όμως;




* Δρ. Κυριάκος Πατριαρχέας, Σχολή θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας ΕΑΠ, καθηγητής πληροφορικής ΠΕ19, συγγραφέας, ερευνητής, Διευθυντής Γενικού Λυκείου.